Voor de zangers van Panchanter begint de dag erg vroeg, ze zijn uitgenodigd om mee te zingen bij de vlaggenceremonie, samen met nog drie Estse koren. Aanvangstijd: zeven uur ’s ochtends. Het is mij te vroeg, ik slaap lekker door.

Elk jaar wordt op 4 juni gevierd dat in 1884 de Estse vlag is ingewijd en dat gebeurt op Toompea, daar waar de regering gehuisvest is. Op de toren die op Toompea staat wordt de vlag gehesen in het bijzijn van hoogwaardigheidsbekleders, de koren en publiek.

Verder is er overdag geen programma en besluiten Vincent en ik nog wat plekjes van Tallinn te ontdekken die we vorige keer gemist hebben. Het eerste doel is de beklimming van de toren van de Olav kerk; je moet 258 treden op en als je dat volbracht hebt dan kun je genieten van een prachtig uitzicht over de stad. We zien onder andere de haven met een vijftal enorme veerboten, aan de andere kant van de toren hebben we een prachtig uitzicht over de hoge oude stad.

Volgende onderdeel van onze vrije dag is met een tram naar een ander deel van de stad reizen. Opdracht één daarbij is uitvinden hoe het werkt met kaartverkoop; het blijkt dat je in een kiosk openbaar vervoerkaartjes kunt kopen, die moet je in de tram afstempelen. Daar hadden we wat moeite mee, als je het kaartje in de stempelautomaat doe, dan gebeurt er niks. Of we doen het fout, of we hebben een ander apparaat nodig. Verderop in de tram hing inderdaad een ander apparaat, maar ook als je daar het kaartje in steekt gebeurt er niks. Gelukkig wil een andere passagier ons wel helpen: kaartje in de gleuf steken, gleuf naar je toe trekken, kaartje eruit halen. Het kaartje krijgt hierdoor een stel gaatjes en is daarmee ‘afgestempeld’.

De reis gaat richting zee, bij het eindpunt aangekomen wandelen we naar de kust en lopen een stuk langs het strand terug richting stad. Het strand ligt er niet mooi bij, daar is veel meer van te maken. Het wordt ook wel duidelijk waarom er niks aan gedaan wordt: verderop aan zee staat een raffinaderij en dat ruik je. Niet echt lekker om een paar uur op het strand te gaan liggen.

Om half vijf wordt het koor verwacht in de Niguliste kerk voor de laatste repetitie voor het laatste officiële optreden van Panchanter. Het regelmannetje Ülo is er ook en vertelt dat er vanavond een bijzondere gast aanwezig is. Spannend.

Om zes uur is het dan zover, het laatste optreden van Panchanter. Het koor zingt onder andere werk van de Estse componist Veljo Tormis en je raadt het al: hij zit in het publiek! Dat legt extra druk op het koor, het moet, MOET nu echt helemaal goed gaan. En het lukt uitstekend, Tormis vindt het prachtig.

Het laatste lied is net als gister Bridge Over Troubled Water, het besef dringt door dat dit niet alleen het laatste lied is van de avond, maar het laatste lied van een dertigjarig tijdperk. Je kunt de emoties duidelijk aflezen op de gezichten van de zangers en zangeressen.

Gelukkig is er vanavond een bonte avond gepland om nog één keer flink lol te maken. Drie maanden geleden waren Vincent en ik aanwezig bij een borrel van de Holland Business Club in Tallinn en daar kwamen we in contact met de manager van de Three Sisters, een vijf-sterren hotel en restaurant. Wij gingen er een beetje vanuit dat eten in dit hotel het budget flink zou overstijgen, maar dat bleek erg mee te vallen. Dus zitten we deze laatste avond met 39 personen in een vijf-sterren restaurant en we mogen van de manager zoveel lawaai maken als we willen, hij heeft de kamers boven het restaurant vrij gehouden. En als het laat wordt kunnen we ook nog de wijnkelder in zodat echt niemand ons kan horen.

Het was een erg leuke avond, heerlijk eten en drinken. De organisatie had iedereen gevraagd iets met een letter te doen en het is ongelofelijk hoe creatief men geweest is om hun letter te presenteren door middel van voordrachten, liedjes, scetches en muziek.

Toch bleken we meer geluid te maken dan verwacht, dus dachten wij de kelder in te duiken, maar dat bleek plotseling niet te mogen. Dan maar terug naar ons hotel voor de afsluitende bedankjes. Om niet teveel lawaai te maken in het centrale deel van het hotel klappen we door de handen langs elkaar te zwaaien – dat maakt geen geluid en is erg grappig. Hoewel het een beetje raar was de vele dankwoorden halverwege te onderbreken en ergens anders verder te gaan had iedereen er uiteindelijk wel plezier in hoe dit zo stil mogelijk kon worden afgemaakt in ons hotel.

Afsluitend zijn we zoals elke dag afgedaald naar de bar onder ons hotel; ook daar werden we er op een gegeven moment min of meer uitgezet hoewel het pas half vier was.

Buiten is het alweer licht.

Op het zangprogramma van vandaag staat een concert gepland in een kerk in Viljandi, een plaatsje dat ongeveer 150 kilometer ten zuiden van Tallinn ligt. Het concert is om zeven uur vanavond en het plan is dat we om half twee met een bus richting zuiden vertrekken zodat we genoeg tijd over hebben om nog wat in de stad rond te lopen en het koor nog wat tijd heeft om daar in te zingen.

De dag begint met een repetitie van het koor, dat betekent dat de aanhang weer een vrije ochtend heeft. Ik doe het lekker rustig aan terwijl veel anderen op onderzoek gaan in de stad; rond twaalf uur zitten we als aanhang weer bij elkaar bij het hotel te wachten op het koor, en als dirigent Wim aan komt lopen roept hij uit ‘ze maken me soms zoooo moe’ – als dat vanavond maar goed gaat.

Je hoopt altijd dat het jou niet overkomt, maar soms heb je pech en gebeurt het toch: een lekke band. Na een lekkere lunch bij een tentje, dat we drie maanden geleden gevonden hadden, lopen we met zijn allen naar de bus en kunnen we onderweg naar Viljandi. Het duurt even voor we de stad uit zijn, maar daarna kan de bus lekker doorrijden.

Tot we 33 kilometer onderweg zijn. We horen een knal gevolgd door een sissend geluid, dat kan maar één ding betekenen: een lekke band. De chauffeur zet de bus veilig aan de kant, en kan de schade opgenomen worden; het blijkt een lekke voorband te zijn. Hoe lang gaat het allemaal duren? We zitten natuurlijk wel aan een tijdschema vast, vanavond zeven uur is het concert en daarvoor zouden we de stad verkennen. Van de chauffeur worden we niet echt wijzer, hij spreekt bijna geen buitenlands, en is continu aan het bellen. Hij begint wel met het losmaken van het wiel maar het lijkt erop dat hij op hulp wacht. Ook probeert hij met het kapotte wiel op twee blokken hout te rijden, we staan er met zijn allen met de neus bovenop maar het hogere doel ontgaat ons. Geluk bij een ongeluk: het is een zonovergoten dag.

Er is een restaurantje in de buurt, het grootste deel van de ploeg gaat daar wat drinken. Uiteindelijk komt er versterking, inclusief een nieuw voorwiel; hij heeft ook een krik bij zich en nu wordt duidelijk waarom hij op de blokken wilde rijden: anders past de krik niet onder de as. Het lijkt nu een fluitje van een cent, maar…. de versterking heeft een wiel met de verkeerde bandenmaat meegenomen! Gelukkig verschijnt binnen 10 minuten een auto met een nieuw wiel en kunnen we snel weg, we zijn bijna 2 uur kwijt geraakt. Dat betekent dat we geen tijd meer hebben om de stad Viljandi te verkennen, de bus rijdt linea recta naar de kerk waar het koor gelijk in kan zingen; de aanhang maakt foto’s van het leuke kerkje en hangt buiten wat rond in het zonnetje.

Altijd spannend, hoeveel publiek komt op het concert af? Ülo, de man die we hier drie maanden geleden ontmoet hebben, heeft dit geregeld, hij komt zelf uit de buurt van Viljandi en regelt hier wel vaker voorstellingen. Het valt een beetje tegen, zo’n dertig mensen in het publiek, inclusief aanhang. Maar het koor zingt uitstekend, de akoestiek is prima en het publiek geniet. Iedereen is laaiend enthousiast over het slotnummer Brigde Over Troubled Water, erg mooi gezongen.

In het centrum van Viljandi gaan we wat eten. We komen terecht in City Lokaal, een klein restaurantje dat met 39 personen gelijk helemaal vol zit. We krijgen een soort dagmenu met schnitzel, aardappelen en groente, prima. Het enige wat node gemist wordt zijn alcoholische versnaperingen; we moeten wachten tot we terug zijn in de bar onder het hotel.

Als je met een koor op stap bent dan weet je dat er gezongen moet worden, en er kan niet opgetreden worden zonder dat er gerepeteerd is. Vanmorgen om 10 uur moesten de koorleden in een kerk verschijnen voor de eerste repetitie in Tallinn, ik zing niet mee en ben lekker in bed blijven liggen.
Het grootste deel van de 25 koorleden was op tijd aanwezig; één koorlid leefde nog op Nederlandse tijd, en een paar koorleden verdwaalden onderweg naar de kerk. Desondanks is er gerepeteerd zodat later vanmiddag het eerste optreden plaats kan vinden.

We moeten al om 1 uur de bus in, en de repetitie duurde tot kwart over twaalf, weinig tijd dus om uitgebreid te gaan lunchen. Gelukkig had de organisatie dit onderkend en waren in het hotel lunchpakketten klaar gemaakt die we buiten snel naar binnen werkten.
Het optreden is vanmiddag in het Merivälja Pensionaat, wat wij vroeger een bejaardentehuis zouden noemen. Het pensionaat ligt iets buiten het centrum van Tallinn, vandaar dat we er met de bus naar toe gebracht worden; tijdens de rit vertelt de reisleidster onder weg een en ander over Tallinn. De route gaat onder andere een stuk langs de Oostzee, grote schepen richting Helsinki en Stockholm varen af en aan. Wist je dat het maar 2 uur varen is van Tallinn naar Helsinki?

De zaal waarin Panchanter gaat zingen in het pensionaat is wel erg leeg als we aankomen, hopelijk gaat dat straks wel veranderen. Eerst nog een beetje repeteren in deze zaal, ik vind het erg leuk om te zien hoe dirigent Wim bezig is met het koor. Hij laat duidelijk blijken wat hij goed vindt gaan, en wat anders moet; daarnaast weet hij er ook nog een schep humor aan toe te voegen.
Na de repetitie is het wachten op publiek, buiten is het prachtig weer en we gaan lekker met zijn allen in het zonnetje zitten.

Zo tegen de tijd dat het concert gaat beginnen rolt de zaal vol. Onze Estse reisleidster introduceert het koor en kondigt elk liedje aan. Het koor zingt zelfs een liedje in het Ests en dat wordt natuurlijk zeer gewaardeerd. Volgens de reisleidster had het publiek het Estse liedje uitstekend kunnen verstaan – ik vraag het met af, al was het alleen al gezien de gemiddelde leeftijd van het publiek en de bijbehorende gehoortoestand.

Eenmaal terug bij ons hotel staat een stadswandeling onder leiding van een Nederlands sprekende gids op het programma. De gids heeft enkele jaren in Nederland gewoond bij gastgezinnen, vandaar dat ze goed Nederlands spreekt. Ze neemt ons mee naar een aantal mooie plekjes van de stad, ik kende de meeste wel maar toch ook wel eens leuk om er wat uitleg bij te krijgen. We stappen nog een keer in de bus en gaan naar Lauluväljak – de Song Festival Grounds. Het is een groot terrein met een enorme hoge tribune waar veel concerten gehouden worden; vóór de val van de Soviet Unie (1991) werd hier heel veel gezongen voor de vrijheid van Estland, en dat werd dus in 1991 beloond. Een must-see voor het koor, uiteraard hebben ze op deze beroemde plek ook nog een lied ten gehore gebracht.

De avond is op eigen gelegenheid; gisteravond hebben we met een grote groep op het centrale plein van de stad gegeten, veel mensen willen nu individueel of in kleinere groepjes wat gaan eten. We wachten beneden een tijdje om te kijken of er nog iemand met ons mee wil; kennelijk zijn we aan de late kant want er komt ongeveer niemand meer het hotel uit. Uiteindelijk gaan we samen ergens wat eten en zoals dat wel vaker gebeurt, vindt Vincent weer een geweldig Ests restaurant: niet druk, heerlijk eten en voor een zeer fatsoenlijke prijs – zeker vergeleken bij het eten gister op het grote plein: kwaliteit middelmatig, prijs te hoog.

In de bar onder het hotel druppelen later op de avond de koorleden langzamerhand weer naar binnen voor een afzakkertje.

O, wat ging de wekker vanmorgen weer vroeg. Op vakantie gaan is leuk, maar het blijft een marteling om voor dag en dauw uit je bed te moeten om een vliegtuig te halen.

We gaan weer naar Tallinn. ‘Weer’ omdat we drie maanden geleden ook al in Tallinn waren, toen om vooronderzoek te doen voor het koor Panchanter waar Vincent in mee zingt. Het koor bestaat 30 jaar en dat moet gevierd worden; zoals je waarschijnlijk al kunt bedenken gaat dat gebeuren in Tallinn, hoofdstad van Estland. Waarom de keuze op Tallinn voor dit lustrum is gevallen, is ook nog goed te begrijpen: Tallinn is in 2011 culturele hoofdstad van Europa.

Op Schiphol aangekomen zien we al snel de eerste medereizigers. De totale groep die naar Estland gaat bestaat uit 39 personen (koorleden plus aanhang) die in vier grote groepen reizen, naast een aantal die individueel al wat eerder gegaan zijn. Het lukt niet om in één keer voor zo’n grote groep een vlucht te regelen, als je dat probeert dan gaat plotseling de prijs flink omhoog. De truc om voor een grote groep online vliegtickets te bestellen, zonder dat de prijs omhoog schiet, blijkt te zijn: de groep splitsen en via verschillende aanbieders en vluchten richting bestemming zien te krijgen.

Vincent en ik zitten samen met nog een stuk of 10 anderen in de eerste groep en bij de incheckbalie kunnen we beginnen met ‘Hee, leuk je weer te zien!’. Koffers afgeven, niet langs de douane (Estland hoort helemaal bij de EU), en een prima vlucht naar Tallinn.

We hadden het al gezien – het is heet in Tallinn, 30 graden. Eenmaal uit de taxi moesten we in de hitte nog een stuk met de koffer zeulen om bij het hotel te komen, dit omdat de binnenstad afgezet is vanwege allerlei culturele activiteiten deze week. Warm dus in de stad, wat een verschil met 3 maanden geleden toen hier nog enorme sneeuwhopen lagen. En overal zijn terrasjes gebouwd, die waren er toen ook nog niet; erg mooi allemaal.
Na het inchecken pakken we even een biertje op het terras voor de deur van het hotel, en maken daarna nog een heerlijke wandeling door de stad. Drie maanden geleden vond ik het al prachtig, nu is het zo mogelijk nog mooier door de vele terrasjes en activiteiten die plaats vinden. Het is een feest der herkenning, alle leuke plekjes en uitkijkpunten zijn er nog. Bij één van die uitkijkpunten stond toen een iglo waar je een warm drankje kon kopen, nu is het een terras met parasols waar je iets verfrissends kunt krijgen.

In de loop van de dag komen allerlei plukken mensen van het koor en hun aanhang aan; het begroeten kan nog even doorgaan.
’s Avonds om half tien is de officiële start van het Panchanter lustrum met een drankje in de bar onder het hotel; de dirigent Wim komt als laatste binnen met zijn vrouw omdat zij op de laatste vlucht zaten, en wordt in stijl (zingend dus) binnengehaald.